Fon Rating
Yatırım fonları ve emeklilik yatırım fonları halktan topladıkları paralar karşılığında çeşitli menkul kıymetlerden oluşan bir portföy oluşturur ve yönetirler. Her bir katılımcı katılma payı almak ya da katılım payı ödemek yoluyla yatırım fonu ya da emeklilik fonunun portföyüne ortak olur. Bu fonlar portföylerinde içerdikleri menkul kıymet oranlarına göre değişik türlere ayrılır: Hisse fonları, dengeli fonlar, kamu iç borçlanma fonları v.b. Hangi fona yatırım yapacağını katılımcı seçer. Doğal olarak, seçilen fonun içerdiği menkul kıymetlerin fiyatlarındaki artış ya da azalışlar katılımcıya kazanç ya da kayıp olarak yansır. Örneğin, bir hisse emeklilik fonuna yatırım yapan katılımcı için borsadaki düşüşlere bağlı olarak birikimlerinin değer kaybetmesi söz konusu olabilir. Hatta, bazen bu değer kayıplarının büyüklüğü yatırımcının anaparasının erimesine neden olabilir. Dolayısıyla, katılımcıların birikimlerini aktardıkları fonların akıbetini takip etmeleri gerekir. Benzer biçimde sisteme yeni katılacakların da hangi fonda birikimlerini değerlendireceklerini sağlıklı biçimde belirlemesi önemlidir.
Peki katılımcılar fonları nasıl takip edebilir?
Öncelikle belirtelim ki her fon yasal olarak düzenlemek zorunda olduğu yatırımcı bilgi formunda yatırımcıya fonun içerdiği risk seviyesi hakkında bilgi verir. Böylelikle katılımcı bir hisse fona yatırım yaparak yüksek risk aldığı ya da bir kamu iç borçlanma fonuna yatırım yaparak düşük risk aldığı konusunda bilgilendirilir. Katılımcının bu bilgiyi kullanarak kendi risk alma iştahınıza uygun bir fonu tercih etmesine yardımcı olmak hedeflenmektedir. Tabi ki, yüksek risk içeren fonların kazanç ya da kayıpları düşük risk içerenlerden görece daha yüksek olacaktır. Tahvil, bono gibi sabit getirili menkul kıymetleri yoğun olarak içeren bir fona yatırılan birikimlerden elde edilecek gelir sınırlıdır, dolayısıyla riski de düşüktür. Hisse fonlar da ise durum daha farklıdır: Hisse senedi fiyatları daha hareketlidir, daha kısa zamanda büyük kazançlar ve kayıplar yaşanılabilmektedir, risk yüksektir.
Diyelim ki, bir katılımcı bu bilgilendirme doğrultusunda risk iştahına uygun olarak birikimlerini aktaracağı fonu seçmiş olsun. Artık, katılımcının birikimi profesyonel yöneticiler tarafından oluşturulan bir portföyün bir parçası olmuştur. Fon yöneticileri pek çok katılımcının birikimini kullanarak çeşitli menkul kıymetlerden oluşan bir portföy kurarlar ve yönetirler. Amaçları, piyasayı sürekli takip edip doğru ve yerinde menkul kıymet alım satımları yaparak portföyün değerini artırmak, yani kazanç sağlamaktır. Portföyün değerinin artması katılımcının gelir elde etmesi, birikiminin artması demektir. Fonlar kazanç ya da kayıplarını, yani performanslarını da internet siteleri, medya v.b. kanallardan düzenli biçimde paylaşırlar. Böylelikle fonun geçen dönemde ne kazandırıp ne kaybettirdiğini görmek mümkündür.
Peki, tek başına bu bilgi katılımcının fonu takip etmesi için yeterli midir?
Fona ait tekil performans bilgileri yatırımı sağlıklı biçimde takip etmek için yeterli değildir. Çünkü, ilk olarak yukarıda da anlattığımız gibi bu yatırımı yaparken katılımcının göze aldığı bir risk unsuru vardır. Dolayısıyla fonun geçmiş performansını takip ederken bu unsurun da dikkate alınması gerekir. Örneğin, fon geçen sene % 10 kazandırmış olsun. Bu fona benzer biçimde % 10 getiri elde etmiş beş fon daha olduğunu düşünelim. Hangisi daha başarılıdır? Bu sorunun yanıtı fonların aldıkları risk düzeyi ile ilgilidir. Aynı getiriyi sağlayan fonlardan hangisi daha düşük risk alarak bunu elde etmişse o daha başarılıdır. Bu noktada başarılı fonu belirlemek görüldüğü üzere oldukça kolaydır. Ancak, piyasada çok sayıda farklı getiriye ve farklı riske sahip fon olduğunu belirtelim.
Bu durumda fonun geçmiş başarısı nasıl anlaşılır?
Bu sorunun yanıtı fon ratinglerinin kullanılmasıdır. Fon rating, yatırım fonları ve bireysel emeklilik yatırım fonlarının riske göre performanslarının dikkate alınarak notlandırılması ve rating hizmetidir. Öncelikle, fonların getirileri ve riskleri tarafımızdan geliştirilen özgün, bilimsel ve kantitatif bir yöntem kullanılarak analiz edilmektedir. Analiz sonucunda elde edilen bulgular fonun başarısının kolaylıkla anlaşılabilmesi ve diğer fonlarla kıyaslanabilmesi için yıldızla ifade ettiğimiz notlara dönüştürülmektedir. Her fon 1 ile 5 arasında değişen yıldızlarla notlandırılır. Böylelikle, örneğin fon 5 yıldızlı ise geçmiş dönemde kendi kategorisindeki en başarılı fonlar arasında yer aldığını, 1 yıldızlı ise en başarısız fonlar arasında olduğunu katılımcı kolaylıkla anlayabilir.
Fon rating aylık olarak düzenli biçimde yenilenir. Yukarıda da bahsedildiği gibi fon portföyü sabit değildir; sürekli değişir, bazı menkul kıymetler satılırken yenileri alınır. Dolayısıyla buna uygun biçimde periyodik olarak fonun performansının takip edilmesi ve incelenmesi gerekir. Katılımcılar da böylelikle fonlarının başarısını düzenli biçimde takip edebilir.
Fon ratingleri katılımcıların birikimlerinin nasıl değerlendirildiği hakkında kolay anlaşılır, kolay ulaşılır ve tarafsız bir bilgi kaynağıdır.
Fon ratingleri birikimlerini aynı fonda tutmaya devam edip etmemek hakkında katılımcılara tavsiye verici niteliktedir.
Yeni katılımcılar ya da fonunu değiştirmek isteyenler fon ratingi kullanabilirler mi?
Menkul kıymet yatırımlarının hepsi ve doğal olarak fonlara yapılan yatırımlar için geçmiş dönemde elde edilen getirinin gelecek dönemde de elde edileceği yönünde bir garanti yoktur. Fon ratinginden elde edilen notlar da fonların geçmiş dönemdeki başarısına göre verilmekte olup gelecekte de aynı kalacağı söylenilemez. Fon satın almayı düşünen ya da fonunu değiştirmeyi düşünen yatırımcıların fon ratinglerine bakarak sadece fonun geçmiş performansı hakkında bir fikir edinmesi mümkündür. Bu anlamda fon ratinglerinden elde edilen bilgi sadece tavsiye niteliğinde olup herhangi bir garantisi ya da bağlayıcılığı söz konusu değildir.